مطلع الشمس

مطلع الشمس (3 ـ 1)
در دو جلد رحلى تاريخ ارض اقدس و مشهد مقدس
در تاريخ و جغرافياى مشروح بلاد و اماكن خراسان
نويسنده: محمد حسن خان مقدم معروف به صنيع الدوله و اعتماد السلطنه
با مقدمه و فهارس و اهتمام: تيمور برهان ليمودهى
ناشر: (يساولى ) فرهنگسرا، تهران 1362، جمعا در 1441 صفحه
نويسنده اين كتاب از رجال نامور و نوانديش قاجار در عصر ناصرى است.
نخستين چاپ آن در سالهاى 1301 تا 1303 هجرى قمرى ، هنگامى كه نويسنده تصدى امور وزارت انطباعات و دارالترجمه شاهى را عهده دار بود، صورت پذيرفت.
جلد اول وضع جاده تهران به مشهد را از لحظه خروج كاروان ناصرالدين شاه از دارالخلافه تهران تا ورود به مشهد از راه دماوند و فيروزكوه و بسطام و بجنورد و قوچان، منزل به منزل وصف مى كند و اوضاع هر يك از شهرها و ديه ها را شرح مى دهد.
جلد دوم وصف دارالقدس مشهد، آقار و ابنيه و شرح اماكن متبركه اين شهر و اطراف آن، زندگى نامه بزرگان و مفاخر آن، بويژه شرح زندگانى امام على بن موسى الرضا عليه السلام و بارگاه پرجلال اوست و همچنين فهرست منظمى از كتابهاى آستان قدس رضوى را دربردارد.
جلد سوم شرح بازگشت ناصرالدين شاه به دارالخلافه تهران از طريق نيشابور و سبزوار و دامغان و سمنان و ورامين است كه شرح كاملى از احوال و آثار بزرگان هر يك از اين شهرها را نيز شامل مى شود.
كتاب عظيم و پرحجم مطلع الشمس در حقيقت دائرة المعارف بزرگى است كه به لحاظ دارا بودن اطلاعات بسيار گسترده و متنوع در جغرافيا و تاريخ و فرهنگ و هنر در زمينه هاى گوناگون، از اهميت و اعتبارى بى مانند برخوردار است.
گويا تصحيح و تحقيق جديدى از اين اثر برجسته و پر و پيمان، به كوشش جناب دكتر ستوده صورت پذيرفته كه اميد مى رود با عرضه آن بار ديگر اين كتاب پرمحتوا در دسترس همگان قرار گيرد.