در مجموعه قديمى حرم مطهر تنها دو گلدسته قرار داشت، كه اكنون يكى از آنها در نزديكى گنبد و ديگرى در مقابل آن، يعنى بالاى ايوان عباسى در شمال صحن عتيق (انقلاب) ديده مى شود. اين مناره ها، كه بيشتر آن با روكش طلايى است، زيبايى و شكوه بارگاه رضوى را دوچندان مى كنند.
گلدسته كنار گنبد مطهر
مناره نخست آن است كه در كنار گنبد و تقريباً بر فراز مسجد بالاسر قرار دارد. اگر چه در ميان مردم مشهور است كه اين مناره در زمان صفويان ساخته شده است، امّا...
اوّلاً از آن جا كه از ديرباز مرسوم بوده كه در كنار هر گنبد مناره اى برپا مى كرده اند، و ثانياً شباهت فراوان ميان گنبد و گلدسته حرم مطهر با ديگر بناى موجود در (سنگ بست) در نزديكى مشهد كه پيش از بناى آستانه رضوى و در زمان غزنويان احداث شده است، اين احتمال را تقويت مى كند كه گلدسته نزديك گنبد مطهّر نيز، همچون خود گنبد، از آثار معمارى قرن ششم، يعنى دوره سلجوقيان است.
با گذشت سالها از ساخت مناره، شاه طهماسب صفوى همزمان با انجام تعميرات گسترده در حرم رضوى ، آن را بازسازى و مرمّت كرده و همين امر سبب شده كه نام وى به عنوان سازنده گلدسته در زبانها افتد و به كتابها راه يابد.
سالها بعد، هنگامى كه نادرشاه افشار ايوان معروف به اميرعلى شيرنوايى در ضلع جنوبى صحن عتيق را طلاكارى مى كرده، روكش زرّين مناره يادشده را نيز تجديد نموده است.
بلندى اين مناره از كف صحن تا بالاترين نقطه، 5/40 متر و محيط خارجى آن، 13 متر است.
قسمت پايين مناره از آجر و كاشى است و قسمت بالايى آن روكش طلايى دارد.
در بالاترين قسمت مناره و زير اتاقك مؤذن، كتيبه اى با خط طلايى بر زمينه لاجوردى نوشته شده كه در آن به خط ثلث برجسته، صلوات و درود بر پيامبر اكرم و ائمه معصومين (ع) و در دنباله آن آمده است:كتبه محمّد الخادم سنة 1142 در پايان هم آيه شريفه 
اِن اللهَ يُمسك السماوات و الارض اَن تزولا 
ديده مى شود.
در قسمت كاشيكارى اسماى جلاله خداوند و تكرار نام پنج تن عليهم السلام و بر گرد بخش آجرى مناره نيز آيه شريفه انّا فَتحنا لكَ فتحاً مبيناً با خط بنّايى مشهود است.
گلدسته ايوان عباسى
بنا و طلاكارى اين گلدسته كه تقريباً روبروى مناره نخست قرار گرفته، توسط نادرشاه افشار به انجام رسيده است.
ارتفاع، شيوه آجرچينى ، كاشيكارى و تذهيب اين مناره نيز به همان سبك مناره اوّل است.
در كتيبه اين گلدسته هم پس از سلام و صلوات بر رسول اكرم و اهل بيت (ع)،
تاريخ ذى القعدة الحرام سنة 1145 ديده مى شود، زير آن به خط نستعليق خفى ّ نوشته است: عالى جناب سلالة السادات العظام امير سيد احمد الحسينى سركشيك و كلب عتبه عليه روضه رضويه محمد جعفر خادم فى شهر رمضان المبارك 1146.
نكته جالب آن است كه به رغم فاصله بسيار ميان اين دو مناره، وقتى از طرف جنوب، يعنى خيابان امام رضا(ع)، به سوى حرم مى رويد، با اين كه مناره ها در طول هم واقع شده اند، اين دو مناره را به گونه اى
مى نگريد كه گويا آنها را در دو سوى گنبد بنا كرده اند. روشن نيست كه بانى و معمار دومين گلدسته اين كار را بر پايه محاسبات هندسى انجام داده، يا طبيعت كار اين امر را پديد آورده است.
گلدسته هاى مسجد گوهرشاد
مسجد گوهرشاد كه به همّت گوهرشاد خاتون در سال 821 در قسمت جنوبى حرم مطهر بنا گرديده، 
ايوان بزرگى به نام ايوان مقصوره دارد كه در دو طرف آن دو مناره مرتفع ساخته شده است. اين دو گلدسته زيبا كه تماماً كاشيكارى است، از كف مسجد شروع مى شود و تا بالاتر از ايوان مقصوره امتداد مى يابد. در تمام نماى اين دو گلدسته نقش و نگار زيبا و گره چينى هاى هنرمندانه و استادانه به چشم مى خورد.
در زير اتاقك مناره ها و در پايين ترين قسمت آنها، دو كتيبه است. كتيبه بالايى شامل آيات قرآنى و كتيبه پايينى دربردارنده اشعار فارسى و تاريخ بناى آن است. بالاى كتيبه تحتانى ، جمله لا اله الاّ الله و در ميان دو كتيبه اسماى حسناى الهى تكرار شده است.
گلدسته هاى صحن جمهورى اسلامى
پس از احداث صحن جديد جمهورى اسلامى ، در دوسوى اين صحن نيز دو مناره بزرگ و بلند بر فراز دو ايوان شمالى و جنوبى آن ساخته شد و با همان سبك مناره هاى نخستين كاشيكارى و تذهيب گرديد.
گلدسته هاى صحن امام خمينى
پس از برداشتن نرده هاى فلزّى از ورودى صحن امام خمينى ، دو گلدسته كوتاه در طرفين سردر آن قرينه سازى شده تا شمار مناره هاى حرم مطهر هشتمين امام شيعيان به هشت گلدسته برسد.
برجهاى ساعت
افزون بر گلدسته هاى يادشده، در همين جا شايسته است كه به سه بناى بلند ديگر در مجموعه حرم مطهر نيز اشاره شود.
نخست بناى نقّاره خانه است كه بر فراز ايوان ورودى شرقى صحن عتيق (انقلاب) واقع شده و ديگر، دو برج ساعت است كه يكى در بالاى ايوان ورودى غربى همان صحن، و ديگرى در ايوان جنوبى صحن نو(آزادى ) ديده مى شود. همه اين سه بنا كاشيكارى است.
درباره نقاره خانه در جاى ديگرى سخن خواهيم گفت، اما پيرامون ساعتهاى حرم مطهر گفتنى آن كه تاريخ دقيق نصب آنها معلوم نيست، امّا مسلّم است كه در زمان صفويه، آستان قدس داراى ساعت بوده و حتى يكى از وزراى شاه سليمان صفوى ، زمينى را در نزديكى مشهد وقف كرده و مصارف آن را براى اجرت و حقوق ساعت ساز حرم محترم امام رضا عليه السلام معين نموده است.
به سال 1278در زمان مظفّرالدين شاه قاجار، يك دستگاه ساعت كه داراى چهار صفحه بود و زنگ بسيار رسايى داشت به آستانه مقدّسه اهدا شد.
در سال 1336 نيز ساعت جديدى با چهار صفحه بزرگ و شماره هاى نمايان فارسى خريدارى شد و در برج ساعت نصب گرديد.
پخش آنلاین مداحی » فعال سازی